Axioperiergos
Οι ενδυματολογικές επιλογές των… Νεάντερταλ
«Από ποιον εφευρέθηκαν τα ρούχα;» Είναι μια από τις καλές ερωτήσεις που κάνουν τα παιδιά, χωρίς βέβαια να έχουμε εμείς έτοιμη κάποια απάντηση. Κι όμως, υπάρχει απάντηση!
Υπάρχουν πολλά που ξέρουμε για την εφεύρεση των ρούχων. Οι άνθρωποι ήδη έφτιαχναν λεπτοδουλεμένες κοκάλινες βελόνες 20.000 χρόνια πριν, πιθανότατα για κεντήματα και για τη συρραφή δερμάτων ζώων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του αγοριού και του κοριτσιού, που θάφτηκαν πριν από 28.000 χρόνια στο Σούνγκιρ της Ρωσίας και που ήταν στολισμένα με χάντρες από ελεφαντόδοντο και δόντια αλεπούς. Η περίπτωση αυτή μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μέχρι και 280 αιώνες πριν, οι πρόγονοί μας κατείχαν και την τέχνη του κοσμήματος.
Επίσης, παρακάμπτοντας τα στερεότυπα για τους ανθρώπους των σπηλαίων, βλέπουμε ότι τα ρούχα της λίθινης εποχής δεν ήταν απλά δέρματα ζώων φορεμένα άτσαλα. Από τη δεκαετία του ’90 γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι της εποχής αυτής φορούσαν κανονικά υφάσματα, όπως δείχνουν και αποτυπώματα ρούχων σε ψημένο πηλό που βρέθηκαν στην Τσεχία. Μπορεί να μην έχουμε επιβεβαιώσει ότι τα ευρήματα της Τσεχίας ήταν οπωσδήποτε ρούχα, όμως έτσι αποδεικνύεται η γνώση της ύφανσης από τα πολύ παλιά χρόνια. Πάντως, στη σπηλιά Dzudzuana στη Γεωργία βρέθηκαν ίνες που είχαν βαφτεί ροζ, μαύρες και τιρκουάζ!
Τι γίνεται όμως με τα πραγματικά παλαιά ρούχα, αφού τριάντα χιλιάδες χρόνια δεν είναι πολύ μεγάλο διάστημα όσον αφορά στην εξέλιξη του ανθρώπου; Υπάρχουν ακόμα αμφιβολίες για τις ενδυματολογικές επιλογές των Νεάντερταλ.
Ωστόσο, μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι οι Νεάντερταλ ζούσαν στην Ευρώπη, που την εποχή εκείνη καλυπτόταν από πάγο σε μεγάλες εκτάσεις. Δεν υπήρχε περίπτωση να μπορούσε να επιβιώσει οποιοδήποτε είδος, πόσω μάλλον ο άτριχος άνθρωπος, εάν δεν φορούσε κάποια γούνα.
Μια άλλη έρευνα εξέτασε τι φορούν οι σύγχρονοι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες και δημιούργησε ένα μοντέλο που έδειχνε τι θα έπρεπε να φορούν οι Νεάντερταλ προκειμένου να διατηρούνται ζεστοί. Με βεβαιότητα, λοιπόν, ο άνθρωπος του Νεάντερταλ θα έπρεπε να καλύπτει το σώμα του σε ποσοστό τουλάχιστον 80%, ιδιαίτερα τα χέρια και τα πόδια.
Τα ευρήματα που δείχνουν ότι οι Νεάντερταλ άργαζαν δέρματα ζώων πάνω από 100.000 χρόνια πριν είναι τουλάχιστον εκπληκτικά. Ένα πέτρινο εργαλείο που βρέθηκε στη Γερμανία είχε πάνω του υπολείμματα οργανικού υλικού ανακατεμένου με τανίνη – την ουσία που βρίσκεται στους καρπούς της βελανιδιάς και που χρησιμοποιείται για την κατεργασία του δέρματος. Προφανώς είναι το μέρος του εργαλείου που λερώθηκε καθώς γινόταν η κατεργασία των δερμάτων.
Αν και δεν είχαν λεπτοδουλεμένες βελόνες, οι Νεάντερταλ δεν τις χρειάζονταν για να ράψουν δέρματα, μιας και η ικανότητά τους για τη δημιουργία πέτρινων και ξύλινων εργαλείων βρισκόταν σε ικανοποιητικό επίπεδο ώστε να παραχθεί ένα μυτερό όργανο για το πέρασμα κλωστής.
Για πιο αρχαίες πληροφορίες ρουχισμού, τα πράγματα γίνονται πιο θολά αλλά και πιο ενδιαφέροντα. Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει να ερευνήσουμε τις ψείρες του σώματος. Οι ψείρες αυτές έχουν προσαρμοστεί στη ζωή μέσα στα ρούχα, επομένως πρέπει να εμφανίστηκαν όταν οι άνθρωποι ξεκίνησαν να ντύνονται. Οι ενδείξεις του DNA φανερώνουν πως αυτό πρέπει να συνέβη τουλάχιστον 170.000 χρόνια πριν, άρα οι άνθρωποι φορούσαν ρούχα ακόμα πιο παλιά από τότε!
Και το πράγμα γίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρον: όταν ερευνούμε τους ανθρώπους που ζούσαν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν, πρέπει να θυμόμαστε ότι μιλάμε για πολλά διαφορετικά είδη ανθρώπων. Ακόμα και 40.000 χρόνια πριν, υπήρχαν τρία ανθρώπινα είδη: οι πρώτοι άνθρωποι του δικού μας είδους, οι Νεάντερταλ και οι μυστηριώδεις Ντενίσοβαν, από τους οποίους έχουμε μόλις μερικά κομμάτια σκελετών που βρέθηκαν στη Σιβηρία. Δεδομένης της πρόσμιξης των ειδών αυτών, είναι πιθανό οι σημερινές ψείρες των ρούχων να μεταπηδούσαν από το ένα είδος στο άλλο, κι ας μην είχαν όλοι ρούχα τότε.
Φανταστείτε ότι στο άρθρο αυτό δεν αναλύσαμε τα κοσμήματα, των οποίων βρίσκονται όλο και παλαιότερα ευρήματα: το αρχαιότερο κόσμημα που έχει βρεθεί είναι περίπου… 100.000 ετών. Σε μια τοποθεσία της Νοτίου Αφρικής, βρέθηκε η πρώτη ένδειξη «μόδας», με μια αλλαγή στον τρόπο που φοριόντουσαν και δένονταν μεταξύ τους οι χάντρες οστράκων με την πάροδο του χρόνου!
Βέβαια, οι χάντρες μπορεί να μην είναι ακριβώς ένδυση, ωστόσο είναι κι αυτές μια μορφή μόδας· επιπλέον, αν και δεν είμαστε σίγουροι για το πότε φορέθηκαν τα πρώτα ρούχα και από ποιον, είναι ξεκάθαρο πως ο ανθρώπινος καλλωπισμός έχει μια πολύ μακρά ιστορία.
